Cukrzyca, nadciśnienie, chore zatoki lub bolący kręgosłup – ilu z nas kojarzy te choroby z próchnicą czy chorobami jamy ustnej? Okazuje się, że wiele groźnych chorób ogólnoustrojowych może mieć swoje źródło w przewlekłych stanach zapalnych jamy ustnej. Jednym z najczęściej spotykanych stanów zapalnych jest próchnica zębów.
Co mówią statystyki?
Dane są alarmujące, w naszym kraju ponad 50% dzieci w wieku 3 lat ma zęby z ubytkami próchnicowymi. Średnio u dziecka w tym wieku objęte próchnicą są około 3 zęby. W 2017 r. przebadano również dorosłych w wieku 35–44 oraz 65-74 lat. Ocenie podlegał stan i tendencja rozwoju próchnicy, a także stan i potrzeby lecznicze przyzębia i błony śluzowej jamy ustnej. Niepojący jest wysoki i gwałtownie rosnący między 35–44 a 65–74 rokiem życia odsetek osób dorosłych z bezzębiem. Po przekroczeniu 44 roku życia maleje średnia liczba zachowanych zębów naturalnych oraz masowo występują choroby przyzębia. Niepokojąco również rośnie liczba osób z nowotworami jamy ustnej, które stanowią aż 27 % wszystkich nowotworów występujących w obrębie głowy i szyi.
Główną przyczyną chorób w obrębie jamy ustnej jest niska świadomość zdrowotna społeczeństwa (szczególnie wśród rodziców lub opiekunów dzieci w wieku przedszkolnym oraz dzieci i młodzieży). [1] Aby skutecznie zapobiegać chorobom jamy ustnej oraz powszechnej w naszym społeczeństwie próchnicy zębów, potrzebna jest wiedza na temat tej choroby, a przede wszystkim mechanizmów jej powstawania.
Czym jest i jak powstaje próchnica zębów?
Próchnica zębów jest chorobą twardych tkanek zęba, takich jak szkliwo, zębina i cement korzeniowy. Przyczyn próchnicy zębów może być wiele, ale bezpośrednio odpowiadają za nią bakterie bytujące w jamie ustnej. Rozkładają one cukier który spożywamy, produkując kwasy, rozpuszczające szkliwo zębów. Tak powstaje ubytek w powierzchni zęba. Taki ubytek, który może wyglądać jak czarna plamka świadczy o próchnicy. Próchnica najczęściej dotyka zębów trzonowych, które rozcierają pokarm i są trudniejsze do wyczyszczenia.
Jaki mechanizm sprzyja powstawaniu zmian próchnicowych? Bakterie bytujące w jamie ustnej potrzebują cukru (glukozy, fruktozy lub sacharozy), trochę czasu oraz zaniedbania higieny, aby doprowadzić do rozwoju choroby. Można więc powiedzieć, że obfitująca w cukry dieta połączona z niemyciem zębów po posiłkach prowadzi do rozwoju próchnicy. Do najbardziej szkodliwych składników diety zalicza się napoje gazowane, napoje energetyczne, soki cytrusowe, alkohol (w szczególności drinki łączące napoje gazowane, cukier i cytrusy).
Czy próchnica zębów ma wpływ na Twoje zdrowie?
Jama ustna jest swego rodzaju bramą, która otwiera drogę do naszego organizmu. Występujące w jej obrębie choroby i nieprawidłowości mogą mieć wpływ na schorzenia w odległych zakamarkach naszego ciała. Lista schorzeń wywołanych przez nieleczone stany zapalne w jamie ustnej jest długa. Próchnica i zmiany okołozębowe mają fatalny wpływ na funkcjonowanie wielu, nawet odległych narządów.
Chociaż niewiele osób sobie z tego zdaje sprawę, nieleczone schorzenia zębów to również najczęstsze przyczyny rozwoju poważnych chorób ogólnoustrojowych. Dużym zagrożeniem dla ogólnego stanu zdrowia są bakterie niszczące struktury zęba oraz mikroorganizmy bytujące w zmienionych chorobowo tkankach przyzębia. Kiedy bakterie te przedostaną się do naszego krwiobiegu sytuacja może stać się bardzo niebezpieczna. Z krwią bakterie roznoszone są do odległych narządów, gdzie tak jak w przypadku zębów, wywołują stan zapalny. W drastycznych przypadkach, szczególnie gdy organizm jest osłabiony mogą doprowadzić do rozwoju ogólnoustrojowego zakażenia czyli, sepsy.
Nieleczona próchnica prowadzi do rozwoju ropni i torbieli okołozębowych. Tego typu zmiany stają się idealnymi wrotami dla inwazji drobnoustrojów w dalsze zakątki naszego ciała. Bakterie, które dostaną się do organizmu mogą atakować oddalone od jamy ustnej narządy, a także osłabiać odporność całego organizmu. Próchnica może być także istotnym źródłem infekcji dolnych dróg oddechowych, poprzez przedostawanie się patogenów z jamy ustnej dalej do nosogardła i płuc. [4]
Czy wiesz, że bakterie próchnicy mogą zaatakować również stawy? Gdy do tego dojdzie, możemy zmagać się z bolesnym zapaleniem stawów. Zapalenie stawów może prowadzić nawet do ich trwałego uszkodzenia. [5]
Odległym narządem, który może zostać zaatakowany przez bakterie bytujące w zmienionej chorobowo jamie ustnej są nerki. Nerki działają jak filtr oczyszczający krew ze szkodliwych produktów przemiany materii. Jeśli w krwiobiegu krążą bakterie odpowiedzialne za powstawanie próchnicy, mogą spowodować ich uszkodzenie i wywołać np. kłębuszkowe zapalenie nerek.
Gdy takie bakterie dotrą z kolei do trzustki, mogą wywołać uszkodzenie jej komórek odpowiedzialnych za produkcję insuliny. Może to spowodować rozwój cukrzycy lub raka trzustki. Sama cukrzyca negatywnie wpływa na naczynia krwionośne i predysponuje do rozwoju stanów zapalnych dziąseł i paradontozy. Diabetycy, którzy mają choroby przyzębia, również gorzej reagują na leczenie przeciwcukrzycowe.
Nieleczona próchnica może również prowadzić do problemów z sercem, a nawet przyczynić się do wystąpienia zawału mięśnia sercowego. Ogniska zapalne, które powstają w jamie ustnej mają wpływ na funkcjonowanie układu krążenia i pracę tętnic wieńcowych. Nieleczona próchnica może prowadzić do zapalanie mięśnia sercowego albo zapalenia zastawek serca. Przyczynia się też do rozwoju zmian miażdżycowych w naczyniach krwionośnych. Aktywny stan zapalny w obrębie jamy ustnej przyśpiesza odkładanie się blaszki miażdżycowej w naczyniach krwionośnych co w konsekwencji może prowadzić do zawału serca lub udaru mózgu. Choroby zapalne tkanek otaczających zęby są wyjątkowo groźne dla osób, które już chorują na serce, ponieważ mogą doprowadzić do bakteryjnego zapalenia wsierdzia albo zastawek serca. [6]
Próchnica oraz stany zapalne jamy ustnej są również niebezpieczne w ciąży, dlatego kobiety ciężarne powinny odwiedzać stomatologa przynajmniej raz na 3 miesiące. Zły stan zębów oraz dziąseł jest zagrożeniem dla płodu. Choroby przyzębia, na które przyszłe mamy są szczególnie podatne, mogą być przyczyną stanów zapalnych w organizmie, a to z kolei może prowadzić do przedwczesnych porodów i niskiej wagi urodzeniowej noworodków. Ponadto jeśli ciężarna często wymiotuje, zęby poddane są działaniu kwasu żołądkowego, który uszkadza szkliwo, co sprawia, że zęby stają się podatne na próchnicę i nadwrażliwość.
Jak zapobiegać próchnicy i chorobom jamy ustnej?
Aby uchronić się przed niebezpiecznymi skutkami nieleczonych chorób jamy ustnej należy przestrzegać kilku zasad. Przede wszystkim podstawa to mycie zębów dwa razy dziennie. Warto też nauczyć się czyścić przestrzenie międzyzębowe za pomocą nici dentystycznej oraz irygatora. Konieczne są również profilaktyczne wizyty u stomatologa – przynajmniej dwa razy w roku.
Źródła:
[1] Monitorowanie stanu zdrowia jamy ustnej populacji polskiej w latach 2016–2020 https://www.gov.pl/web/zdrowie/monitorowanie-stanu-zdrowia-jamy-ustnej-populacji-polskiej-w-latach-2016-2020 dostęp z dn. 26.07.2022 r.
[2] https://portal.abczdrowie.pl/choroby-wywolywane-przez-prochnice-nie-jest-to-tylko-problem-zebow/3 dostęp z dn. 26.07.2022 r.
[3] https://www.medonet.pl/magazyny/zdrowe-zeby,prochnica-niszczy-cale-cialo,artykul,1649848.html dostęp z dn. 26.07.2022 r.
[4] Jak stan zębów i jamy ustnej wpływa na zdrowie całego organizmu? www.artofbeauty.pl dostęp z dn. 26.07.2022 r.
[5] https://atria.com.pl/blog/artykul/czy-prochnica-zagraza-naszemu-zdrowiu dostęp z dn. 26.07.2022 r.
[6] https://www.magazyn-stomatologiczny.pl/a2467/Prochnica-niszczy-nie-tylko-zeby.html/ dostęp z dn. 26.07.2022 r.
